Catholic News Agency

Il-mewt tal-Papa Franġisku fil-21 ta’ April timmarka t-tmiem ta’ papat storiku ta’ 12-il sena. L-ewwel papa mill-Amerika Latina u l-ewwel membru tas-Soċjetà ta’ Ġesù li ġie elett, il-wirt tiegħu se jkun iffurmat mill-isforzi tiegħu biex iwassal l-Evanġelju lejn il-periferiji tad-dinja u l-marġini tas-soċjetà filwaqt li jħawwad – kultant b’mod vigoruż u skomdu – dak li ra bħala status quo Kattoliku inaċċettabbli awtoreferenzjali, mhux milqugħ u riġidu.

Wara r-riżenja mhux mistennija tal-Papa Benedittu XVI fi Frar 2013, il-Kardinal Jorge Mario Bergoglio ta’ Buenos Aires ingħata mandat għal riforma fit-13 ta’ Marzu 2013, mill-kardinali fil-konklavi mlaqqa’.

Qabel il-konklavi tal-2013, il-Ġiżwita ta’ 76 sena mill-Arġentina fil-bidu ma kienx ikkunsidrat bħala ta’ quddiem. Madankollu, wara li ppreżenta l-viżjoni tiegħu għar-riforma tal-Knisja f’diskors lill-kardinali li wasslu għall-konklavi, il-maġġoranza tal-eletturi kienu persważi li se joffri rispons qawwi għall-iskandli u l-isfidi li għaddejjin li qed iqanqlu l-Knisja u jipprovdi soluzzjonijiet għall-waqgħa tal-attendenza u l-vokazzjonijiet tal-Knisja.

Filwaqt li ħa l-isem tal-qaddis Taljan tas-seklu 13 u fundatur tal-ordni Franġiskan, Franġisku ta’ Assisi, li adotta ħajja ta’ faqar radikali waqt li jaqdi lil dawk fil-bżonn u ppriedka l-Evanġelju fit-toroq, il-Papa l-ġdid kellu l-għan li jrawwem Knisja li tilħaq lill-foqra, emarġinati, minsija u li kapaċi tittratta d-dinja tal-fidi u l-umanitajiet tal-lum.

“Nippreferi Knisja li tkun imbenġla, tweġġa’ u maħmuġa għax ilha fit-toroq aktar milli Knisja li mhix b’saħħitha milli tkun magħluqa u li żżomm għas-sigurtà tagħha stess,” stqarr Franġisku f’Evangelii Gaudium ( “Il-Ferħ tal-Evanġelju”), l-eżortazzjoni appostolika tiegħu tal-2013 li sejjaħ għal impenn pastorali fi slums u boardrooms.  

Evangelii Gaudium kienet meqjusa bħala manifest għall-pontifikat il-ġdid. Xorta waħda, il-pjan veru għall-pontifikat tiegħu kien qabel l-elezzjoni tiegħu u kien distintament tal-Amerika Latina: id-dokument tal-konklużjoni tal-Ħames Konferenza Ġenerali tal-episkopat tal-Amerika Latina li saret fl-Aparecida, il-Brażil, li l-Kardinal Bergoglio kien prinċipalment responsabbli għall-abbozzar tal-2007.   

Id-“Dokument Aparecida” introduċa ħafna mill-istrateġiji għall-evanġelizzazzjoni meħuda aktar tard f’Evangelii Gaudium u tenna f’Querida Amazonia, l-eżortazzjoni appostolika postsinodali tiegħu tal-2020 miktuba bi tweġiba għas-Sinodu tal-Isqfijiet tal-2019 għar-reġjun Pan-Amazon. 

Aparecida sejħet għal “missjoni kontinentali kbira,” Knisja umli li tħares ‘il barra b’interess preferenzjali għall-ħolqien, il-pieta popolari, il-foqra, u dawk fil-periferiji. “Ikun,” kiteb, “Pentekoste ġdid li jġiegħelna mmorru, b’mod speċjali, fit-tfittxija tal-Kattoliċi li waqgħu, u ta ‘dawk li ftit jew xejn jafu dwar Ġesù Kristu, sabiex inkunu bil-ferħ niffurmaw il-komunità tal-imħabba ta’ Alla Missierna. Missjoni li trid tilħaq lil kulħadd, permanenti u profonda.”

Ladarba Papa, Franġisku għamel il-“missjoni kontinentali kbira” impriża għall-Knisja universali.

Meta tkellem fl-2013 fil-Jum Dinji taż-Żgħażagħ f’Rio de Janeiro , ħeġġeġ lill-udjenza żagħżugħa tiegħu biex ma tibżax li tħawwad l-affarijiet sabiex tevanġelizza b’mod aktar effettiv.

“X’inhu dak li nistenna bħala konsegwenza tal-Jum Dinji taż-Żgħażagħ?” staqsiehom. “Irrid mess… Irrid neħles mill-klerikaliżmu, mill-mundane, dan l-għeluq tagħna nfusna, fil-parroċċi, fl-iskejjel, jew fl-istrutturi tagħna. Għax dawn jeħtieġ li joħorġu!”

Fl-insegwiment ta’ din l-evanġelizzazzjoni “miżżewġa”, Franġisku offra viżjoni grandjuża ta’ deċentralizzazzjoni, smigħ, u akkumpanjament, Knisja ta’ impenn pastorali u ħniena fuq preċiżjoni duttrinali riġida u klerikaliżmu. Il-Papa spiss iddikjara “Todos, todos, todos” (“Kollha, kollha, kollha”) bħala espressjoni ta’ kif il-Knisja trid tkun post ta’ ħniena li jilqa’.

F’Diċembru 2015, il-Papa Franġisku inawgura Sena tal-Ġublew straordinarja tal-Ħniena, żmien speċjali għall-Knisja biex tgħin lill-Knisja kollha “jiskopri mill-ġdid u tagħmel frott il-ħniena ta’ Alla, li biha lkoll aħna msejħin biex nagħtu konsolazzjoni lil kull raġel u mara ta’ żmienna”. Missjunarji tal-Ħniena ġew inkarigati fl-2016 biex jippritkaw l-evanġelju tal-ħniena u jagħmlu dik l-istedina konkreta permezz tas-sagrament tal-qrar.

Il-qofol tal-aħħar snin tiegħu kien it-tfittxija kontinwa tas-sinodalità għall-Knisja inkorporata fis-Sinodu ta’ tliet snin dwar is-Sinodalità (2021–2024), immirat li jfassal b’mod permanenti l-Knisja globali sabiex il-membri kollha tagħha, il-poplu ta’ Alla, “jivjaġġaw flimkien, jinġabru f’assemblea, u jieħdu sehem attiv fil-missjoni ta’ evanġelizzazzjoni tagħha”.  

Iżda minn kmieni, il-pontifikat tiegħu ħareġ fil-wiċċ tensjonijiet eżistenti fi ħdan il-Knisja, li bdew fis-Sinodi tumultuous tal-2014 u l-2015 dwar iż-Żwieġ u l-Familja, fejn il-kardinali ddiskutew il-proposta kontroversjali biex titneħħa l-projbizzjoni tal-Knisja fuq ir-riċeviment tat-Tqarbin għad-divorzjati u miżżewġin ċivilment. L-eżortazzjoni appostolika postsinodali ta’ Franġisku Amoris Laetitia (“Il-Ferħ tal-Imħabba”) naqset milli tnaqqas il-kontroversja minħabba l-pożizzjoni mhux ċara tagħha dwar din il-kwistjoni dottrinali kontenzjuża.

Dawn id-diviżjonijiet komplew japprofondixxu fis-snin ta’ wara hekk kif xi mexxejja tal-Knisja, partikolarment fil-Ġermanja, ħatfu l-ambigwità dottrinali apparenti ta’ Franġisku biex jagħmlu pressjoni għal bidliet fit-tagħlim tal-Knisja bħaċ-ċelibat saċerdotali, għaqdiet omosesswali, u ordinazzjoni tan-nisa. It-tensjonijiet żdiedu aktar fir-reazzjoni madwar il-Knisja għad-digriet Traditionis Custodes tal-2021 (“Gwardjani tat-Tradizzjoni”), li naqqas drastikament il-Quddiesa Tradizzjonali Latina, u d-digriet tal-2023 Fiducia Supplicans (“Il-Fiduċja Supplikanti tal-Fidili”) li ppermetta forom ta’ sitwazzjonijiet mhux liturġiċi u koppji irregolari ta’ tessjoni irregolari.

Is-Santu Missier, madankollu, fassal linji ċari fir-ramel fuq oqsma ewlenin tat-tagħlim. Bid-dokument tal-2024 tad-Dikasteru għad-Duttrina tal-Fidi Dignitas Infinita (“Dinjità Infinita”), Franġisku afferma mill-ġdid l-oppożizzjoni perenni tal-Knisja għall-abort, l-ewtanasja, u l-ideoloġija tal-ġeneru. Huwa uża intervista ta’ “60 Minuta” tas-CBS li kienet ippubbliċizzata ħafna f’Mejju 2024 biex jerġa’ jiddikjara b’mod kategoriku li l-ordinazzjoni tan-nisa għas-saċerdozju u d-djakonat kienet barra mill-mejda.

Sa fl-aħħar, kien iddiżappunta lill-progressivi Kattoliċi u lil ħafna fil-midja sekulari li kienu stennew rivoluzzjoni duttrinali fuq skala sħiħa fil-Knisja aktar milli l-proċess ta’ riforma pastorali li wettaq.

Tifel tal-immigranti

Imwieled fis-17 ta’ Diċembru, 1936, fi Buenos Aires, l-Arġentina, Jorge Mario Bergoglio kien wieħed minn ħamest itfal ta’ immigranti Taljani. Missieru, Mario, kien accountant tal-ferroviji tal-pajjiż, u ommu, Regina Sivori, kienet mara tad-dar.   

Trabba fis-settur bieżla tal-klassi tan-nofs inferjuri ta’ Flores fiċ-ċentru ta’ Buenos Aires, iż-żagħżugħ Jorge qatta’ ħafna ħin man-nanna maħbuba tiegħu, Rosa, li hu jikkredita li introduċieh fil-fidi. 

Madankollu, il-mument kritiku fid-dixxerniment tal-vokazzjoni tiegħu seħħ fil-21 ta’ Settembru, 1953, meta esperjenza laqgħa li tbiddel il-ħajja mal-ħniena ta’ Alla fil-konfessjonarju. “Wara li għamilt il-qrar tiegħi ħassejt li xi ħaġa nbidlet. Ma kontx l-istess,” huwa fakkar fl-2010 . “Kont smajt xi ħaġa bħal vuċi, jew sejħa. Kont konvint li għandi nsir qassis.”

Wara li temm l-istudji biex isir tekniku tal-kimika, daħal f’seminarju djoċesan. Ittrasferixxa għan-novizzjat tal-Ġiżwiti fl-1958, ġie ordnat saċerdot fl-1969, u għamel l-aħħar professjoni tiegħu mal-Ġiżwiti fl-1973.

Fil-qosor, huwa serva f’diversi rwoli b’livelli dejjem jiżdiedu ta’ responsabbiltà. Sar provinċjal tal-Ġiżwiti fl-Arġentina fl-istess sena tal-aħħar professjoni tiegħu, meta kellu biss 36 sena.

Huwa żamm dik il-kariga għal sitt snin, perijodu li ikkoinċida mal-konsegwenzi turbulenti tal-Konċilju Vatikan II li ħawwad il-prattiki stabbiliti tas-Soċjetà ta’ Ġesù u mal-Gwerra Maħmuġa infami tal-Arġentina (1976–1983), li matulha l-ġunta militari li kienet qed tmexxi l-pajjiż ittorturat u “sparixxi” għexieren ta’ eluf ta’ dissidenti u avversarji politiċi.

Il-kruhat tal-Gwerra Maħmuġa ssawwar fil-qassis Ġiżwita żagħżugħa antipatija profonda u dejjiema għall-ideoloġiji politiċi, kemm jekk joriġinaw fuq ix-xellug jew il-lemin.

U għalkemm xi Ġiżwiti fl-Amerika Latina u Ċentrali aktar tard iħaddnu elementi Marxisti tat-teoloġija tal-ħelsien u l-ġlieda rivoluzzjonarja, hu u l-biċċa l-kbira ta’ ħutu Arġentini ċaħdu dik it-triq.

Il-“kurrent” Arġentin tat-teoloġija tal-ħelsien “qatt ma uża kategoriji Marxisti, jew l-analiżi Marxista tas-soċjetà,” spjega l-Ġiżwita Patri Juan Carlos Scannone f’“ Our Brother, Our Friend: Personal Recollections about the Man Who Became Pope .” “Il-ħidma pastorali ta’ Bergolio tinftiehem f’dan il-kuntest.”

Tmexxi bil-kontroversji

Waqt li kien qed jinnaviga l-pajsaġġ politiku qarrieqi tal-perjodu, Patri Bergoglio qajjem kontroversja enormi hekk kif wettaq riformi tal-provinċja lokali tal-Ġiżwiti. Bl-ammissjoni tiegħu stess, ħafna min-nuqqas ta’ qbil kien ġej mill-istil ta’ tmexxija imperjuża tiegħu f’dak iż-żmien. “Kelli nindirizza sitwazzjonijiet diffiċli, u ħadt id-deċiżjonijiet tiegħi f’daqqa u waħdi,” qal f’intervista fl-2013 . “Il-mod awtoritarju u rapidu tiegħi li nieħu d-deċiżjonijiet wassalni biex ikolli problemi serji u niġi akkużat li jien ultra-konservattiv.”  

Wara ż-żmien tiegħu bħala provinċjali, serva mill-1980–1986 bħala rettur tas-seminarju tal-Ġiżwiti f’San Miguel. Il-mandat tiegħu bħala rettur kien għal darb’oħra diviżiv, bil-kritiċi jakkużawh li pprova jfassal mill-ġdid l-istituzzjoni fuq linji ta’ qabel il-Vatikan II li kienu f’kunflitt mal-prattiċi kontemporanji tal-Ġiżwiti x’imkien ieħor fl-Amerika Latina.

“Hu ma kienx, kif xi wħud akkużawh li hu, konservattiv li ried jeħodhom għall-era prekonċiljari iżda rinnovatur, bħal Benedittu XVI, li rreżista t-tentattivi biex jikkonforma lill-Knisja mad-dinja f’isem il-modernità,” qal il-bijografu papali Austen Ivereigh lis-National Catholic Register, oħt l-aħbarijiet tas-CNA, waqt li ddiskuta s-sieħba ta’ l-aħbarijiet lokali ta’ Father Bergoglio. “eżilju intern” mill-ordni reliġjuż tiegħu li dam sakemm ġie elett Papa.

Wara li ħalla l-kariga tiegħu tas-seminarju, ivvjaġġa l-Ġermanja fl-1986 bil-għan li jispiċċa d-dottorat. Wara r-ritorn tiegħu, inizjalment żamm pożizzjoni ta’ influwenza fost il-Ġiżwiti lokali. Iżda fl-1990, issa fil-bidu tal-50 sena u bil-kritiċi tiegħu issa wkoll f’pożizzjoni ta’ dominanza, Patri Bergoglio intbagħat lil hinn minn Buenos Aires biex iservi bħala d-direttur spiritwali u l-konfessur tal-komunità Residencia Jesuita f’Córdoba, l-Arġentina. Kienet mossa dixxiplinarja, li saret bl-approvazzjoni ta’ Patri Peter-Hans Kolvenbach, is-superjur ġenerali tas-Soċjetà ta’ Ġesù, li Franġisku fakkar bħala “żmien ta’ kriżi interjuri kbira” f’intervista papali fl-2013.

Xorta waħda, l-awsterità bla frills ta’ Patri Bergoglio, il-viċinanza lejn il-kapaċità fqira u prodiġjuża għal servizz prattiku umli ispiraw grupp ta’ dixxipli Ġiżwiti żgħażagħ biex jimitaw id-doni saċerdotali tiegħu matul u wara l-mandat diffiċli tiegħu bħala rettur provinċjali u tas-seminarju.  

“Meta konna nqumu fis-6:30 jew 7 biex immorru l-Quddiesa, Bergoglio kien diġà talab u diġà jaħsel il-lożor u x-xugamani għal 150 Ġiżwiti fil-londri,” fakkar il-Kardinal Ġiżwita Ángel Rossi, eks student fil-komunità Residencia Jesuita, fi “Papa Franġisku, Ħuna, Ħabib tagħna dwar il-Papa Personali.

Servizz episkopali

Fl-1992, fuq talba tal-Kardinal Antonio Quarracino ta’ Buenos Aires, il-Papa Ġwanni Pawlu II bla mistenni neħħa lil Patri Bergoglio mill-eżilju tiegħu f’Córdoba billi ħatru isqof awżiljarju ta’ Buenos Aires. Fl-1997, Ġwanni Pawlu II sejjaħlu Arċisqof kodjutur ta’ Buenos Aires bid-dritt tas-suċċessjoni. Mal-mewt ta’ Quarracino fi Frar 1998, Bergoglio sar l-arċisqof metropolitan ta’ Buenos Aires. Ġwanni Pawlu II għollih għall-Kulleġġ tal-Kardinali fl-2001.   

Bħala Arċisqof, huwa famużament evita l-insib tal-kariga, jivvjaġġa fuq is-subway, jgħix f’appartament sempliċi, u jiddedika ħafna mill-ħin tiegħu għall-foqra u dawk li jgħixu fl-islums tal-belt.  

Sadanittant, wera ruħu li huwa politikament astuż, ma jibżax jikkonfronta lill-mexxejja politiċi tal-Arġentina, u prattikant tal-elementi tal-Peroniżmu — il-pjattaforma nazzjonalista tat-“tielet mod” tal-mibki bniedem qawwi Arġentin Juan Peron, li ċċelebra l-għeruq Kattoliċi tal-Arġentina u żied l-infiq soċjali filwaqt li jaħrab kemm il-Marxiżmu kif ukoll il-kapitaliżmu.    

“Il-poter jitwieled mill-kunfidenza, mhux bil-manipulazzjoni, l-intimidazzjoni, jew bl-arroganza,” qal il-Kardinal Bergoglio f’omelija tal-2006 li kienet immirata lejn il-gvern Kirchner tal-Arġentina, li kien adotta approċċ aktar xellugi lejn il-Peroniżmu mill-pożizzjoni tiegħu stess u kien ħabbat wiċċu mal-Arċisqof fuq kwistjonijiet morali.  

Lil hinn mill-Arġentina, ir-rwol ewlieni tiegħu fil-Ħames Konferenza Ġenerali tal-Episkopat tal-Amerika Latina fl-2007 f’Aparecida, il-Brażil, tefgħuh f’aktar prominenza fil-Knisja globali. Meta jikteb fl-Ewwel Affarijiet fl-2012 dwar id-dokument finali, il-kummentatur Kattoliku George Weigel enfasizza l-fokus evanġeliku tiegħu.   

“L-ewwel ħaġa li għandek tinnota dwar id-Dokument ta’ Aparecida hija l-imbuttatura evanġelika tiegħu b’mod qawwi: Kulħadd fil-Knisja, jiktbu l-isqfijiet, huwa mgħammed biex ikun ‘dixxiplu missjunarju,’” qal Weigel b’approvazzjoni, fi kliem li antiċipat b’mod prevjenti l-viżjoni ta’ Franġisku għall-papat. “Kull kullimkien huwa territorju tal-missjoni, u kollox fil-Knisja jrid ikun immexxi mill-missjoni.”  

Pontifikat tal-periferiji

Tmien snin wara li kien rappurtat li spiċċa bħala t-tieni post fil-konklavi tal-2005 li eleġġa lill-Papa Benedittu XVI, il-Kardinal Bergoglio ġie magħżul mill-Kulleġġ tal-Kardinali biex jieħu post il-Papa li twieled il-Ġermanja. Il-pontifikat li għadu kif ġie elett — l-ewwel Papa mhux Ewropew minn Girgor III fl-741 — mill-ewwel ta t-ton għall-pontifikat tiegħu. “Tafu li d-dmir tal-konklavi kien li jagħti isqof lil Ruma,” iddikjara mil-loggia tal-Bażilika ta’ San Pietru filgħaxija tal-elezzjoni tiegħu. “Jidher li ħu kardinali marru kważi sal-aħħar tad-dinja biex iġibuh. Imma hawn aħna.”  

Ħafna mill-preokkupazzjonijiet li wettaq fl-Arġentina u f’Aparecida saru pedamenti għall-papat tiegħu. Huwa warrab ħwejjeġ papali tradizzjonali u mar joqgħod fid-Domus Sanctae Marthae, il-guesthouse tal-Vatikan, minflok l-appartamenti papali tradizzjonali fil-Palazz Appostoliku. Hu enfasizza kontinwament il-bżonn ta’ Knisja li “toħroġ minnha nfisha biex tevanġelizza,” tfittex u takkumpanja lil dawk fil-“periferiji” tal-eżistenza umana. Massimi importanti mill-pontifikat ta’ Franġisku — il-Knisja bħala sptar tal-post, “li toħroġ fil-marġini,” u l-ħtieġa li l-mexxejja tal-Knisja “jxommu bħan-nagħaġ” — ġew ikkumplimentati b’sensiela ta’ xbihat qawwija, bħall-Qaddis Missier li jaħsel saqajn il-priġunieri u żagħżugħ Musulman nhar il-Ħamis Qaddis, iħaddan raġel sfigurat fi Pjazza San Pietru, u ż-żgħażagħ posing għal selfies.  

Franġisku kemm-il darba reġa’ enfasizza ċ-ċentralità ta’ dan l-approċċ evanġeliku. “Il-Knisja vera tinsab fil-periferiji,” stqarr fid-dokumentarju ta’ Disney “The Pope: Answers,” maħruġ f’April 2023.   

L-ewwel vjaġġ tiegħu barra Ruma wara l-elezzjoni tiegħu kien lejn il-gżira żgħira Taljana tal-Mediterran ta’ Lampedusa, fejn ġibed l-attenzjoni għall-qagħda mwiegħra ta’ migranti mingħajr dokumenti li jaqsmu ibħra fatali biex jidħlu fl-Ewropa. Spiss tkellem dwar il-qagħda terribbli tal-migranti u r-refuġjati, il-qasma bejn it-tramuntana u n-nofsinhar globali u bejn il-pajjiżi li qed jiżviluppaw u dawk għonja, u wissa kontra politiki ekonomiċi li jisfruttaw nazzjonijiet ifqar, riflessjoni tal-familjarità tiegħu mal-kapitaliżmu minn perspettiva tal-Amerika Latina. Huwa kkritika bil-qawwa dik li sejjaħ “globalizzazzjoni ta’ indifferenza” — attitudni li tinjora t-tbatija tan-nies fuq il-marġini tas-soċjetà u “kultura li tintrema” li qieset lid-dgħajjef u vulnerabbli bħala li jintremew.  

Karatteristika rikorrenti simili ta’ din l-enfasi fuq il-periferiji kienet it-tfassil tiegħu ta’ sforzi minn nazzjonijiet għonja biex jimponu l-abort, il-kontraċezzjoni, u l-ideoloġija tal-ġeneru fuq il-pajjiżi li qed jiżviluppaw bi tpattija għall-għajnuna u l-iżvilupp bħala manifestazzjonijiet ta’ “ kolonizzazzjoni ideoloġika ”.   

Kundanni bħal dawn urew li l-attivitajiet tal-Papa Franġisku lejn il-marġini tas-soċjetà umana sfidaw l-isforzi biex jitfgħuh bħala sostenitur biss ta’ aġendi politiċi u soċjali progressivi. Matul iż-żjara tiegħu f’April 2023 fl-Ungerija — nazzjon Ewropew li l-allinjament konservattiv tiegħu allegatament kien f’kunflitt mal-prijoritajiet papali tiegħu għal dak il-kontinent — huwa ddenunzja “it-triq ħażina meħuda minn dawk il-forom ta’ ‘kolonizzazzjoni ideoloġika’ li kienet tikkanċella d-differenzi, bħal fil-każ tal-hekk imsejħa teorija tal-ġeneri, jew li tqiegħed quddiem ir-realtà tal-ħajja bħala kunċett ta’ libertà, bħala eżempju ta’ kunċett riduttiv b’sens ta’ progress bla saħħa. abort,’ li dejjem hija telfa traġika.”  

L-istil ta’ komunikazzjoni informali tas-Santu Missier — enfasizzat minn intervisti bħal dawk li ta lill-mibki ġurnalist ateu Taljan Eugenio Scalfari u l-kummenti ta’ barra tiegħu, speċjalment il-konferenzi stampa tiegħu fuq il-pjan papali — għamlu possibbli ż-żieda ta’ kważi-maġisterju parallel iġġenerat mill-midja fejn il-midja Kattolika sekulari u progressiva uża l-kummenti tiegħu biex jgħallem il-kummenti tiegħu għall-bidla.  

Eżempju wieħed li jiddefinixxi l-wirt seħħ waqt konferenza stampa waqt it-titjira fit-triq lejn id-dar mill-Jum Dinji taż-Żgħażagħ f’Rio de Janeiro fl-2013, meta s-Santu Missier intalab jikkummenta dwar uffiċjal speċifiku tal-Vatikan li jindem u l-eżistenza rumored ta’ lobby gay fil-Vatikan.   

Francis offra tweġiba sfumata għall-mistoqsija, billi jiddistingwi bejn persuna li sempliċement tkun omosesswali għall-kuntrarju li tipparteċipa f’lobby. “Jekk xi ħadd hu gay u qed ifittex lill-Mulej u għandu rieda tajba, allura jien min jien biex niġġudika?” qal. Minflok ma rawha bħala ġest pastorali lejn persuni omosesswali, bosta rapporti tal-aħbarijiet kkaratterizzaw ir-rimarka bħala trattib tal-projbizzjoni morali tal-Knisja ta’ atti tal-istess sess, mingħajr ebda kjarifika sinifikanti mogħtija wara mill-Vatikan.  

Il-Papa Franġisku fittex ukoll li jibni pontijiet mal-komunità internazzjonali permezz tal-kliem u l-azzjonijiet tiegħu. Iż-żewġ enċikliċi miktuba kollha kemm hi waqt il-pontifikat tiegħu, Laudato Si’ (2015), dwar il-kura tad-dar komuni tagħna, u Fratelli Tutti (2020), li saħqu fuq il-fraternità u l-ħbiberija soċjali, intlaqgħet tajjeb mill-istampa internazzjonali. 

B’kollox, Franġisku awtur ta’ erba’ enċikliċi matul ir-renju tiegħu, ikkumplimentati b’seba’ eżortazzjonijiet appostoliċi u 75 dokument motu proprio, li għamluh wieħed mill-aktar Papiet prolifiki f’dak li għandu x’jaqsam mat-tagħlim maġisterjali.  

L-indirizz u l-barka urbi et orbi ta’ Marzu 2020 tiegħu, mogħtija fost il-pandemija tal-COVID-19 waqt li kien qiegħed fi Pjazza San Pietru vojta u bix-xita, kif ukoll lagħab ir-rwol ta’ paċifiku billi ħadem biex jirrestawra r-rabtiet diplomatiċi bejn l-Istati Uniti u Kuban u offra li jimmedja t-tmiem tal-invażjoni tar-Russja tal-Ukrajna, għenu biex jistabbilixxi l-missier spiritwali iżda wkoll bħala popur tad-dinja kollha. Fl-2024, sar l-ewwel Papa li pparteċipa fil-laqgħa tal-mexxejja dinjija tal-G7, u ħeġġiġhom biex ikunu konxji tat-theddida u l-wegħda tal-intelliġenza artifiċjali.  

Ix-xewqa tal-Papa għal negozjar u djalogu wasslitu wkoll biex jiffirma ftehim sigriet ma’ Beijing dwar il-ħatra ta’ Isqfijiet fl-2018 — li ​​għalih irċieva oppożizzjoni qawwija. Il-ftehim kien slamjat mill-avukati tad-drittijiet tal-bniedem u kritiċi oħra bħala “tradiment inkredibbli” u ” assolutament inkomprensibbli ” hekk kif Beijing kompla irażżan il-libertà reliġjuża u kiser il-ftehim f’bosta okkażjonijiet. Il-Vatikan ma battax lura, madankollu, insista li kienet meħtieġa paċenzja biex l-inizjattiva tħalli l-frott minkejja ksur frekwenti tal-ftehim mir-reġim komunista Ċiniż u l-applikazzjoni dejjem aktar drakonjana tal-programm tiegħu ta ‘”sinizzazzjoni ,” li jordna li r-reliġjonijiet kollha għandhom jikkonformaw mal-preċetti komunisti u jkunu indipendenti mill-influwenza barranija.   

Il-Kardinal Marc Ouellet, kap tad-Dikasteru għall-Isqfijiet matul ħafna mir-renju ta’ Franġisku, qal li l-kapaċità tal-mibki Papa li jiġġenera interess fil-Knisja minn dawk ta’ barra kienet sinjal tal-“istil missjunarju” tiegħu.

“Missjunarju jinsab fil-fruntieri; qed ifittex lil dawk li huma ‘l bogħod,” qal lil EWTN News f’intervista ta’ Frar 2023.

L-ispirtu missjunarju globali tal-Papa Franġisku kien evidenti fil-ħafna vjaġġi papali tiegħu. Il-mibki Papa għamel 47 vjaġġ appostoliku barra l-Italja, u żar 61 pajjiż b’kollox, b’medja ta’ sitt pajjiżi fis-sena. Ir-rata kienet saħansitra ogħla mill-pass ta’ ħames fis-sena tal-“papa li jivvjaġġa” oriġinali, San Ġwanni Pawlu II. Iż-żjarat ta’ Franġisku, li kienu jinkludu postijiet bħall-Iraq mifni bil-gwerra, ir-Repubblika Ċentru-Afrikana, u s-Sudan t’Isfel, indikaw preferenza għan-Nofsinhar Globali u nazzjonijiet milquta minn kunflitt.   

Din il-preferenza għall-marġini globali kienet riflessa aktar fl-għażla tal-Papa Franġisku ta’ ħafna membri ġodda għall-Kulleġġ tal-Kardinali . Permezz ta’ 10 konsistorji, ħoloq 149 kardinali ġdid, u b’mod drammatiku biddel il-kompożizzjoni tal-kulleġġ. Matul il-pontifikat tiegħu, l-għamla tal-kulleġġ għaddiet minn trasformazzjoni storika, li niżlet minn 52% Ewropej fil-bidu tal-papat tiegħu għal 35% biss illum. Il-kulleġġ issa jirrifletti Knisja aktar globali, bl-Amerika t’Isfel u l-Asja kull waħda jirrappreżentaw 15% tal-kardinali, l-Amerika ta ‘Fuq 17%, l-Afrika 12%, u l-Oċeanja 7%.  

Il-Papa Franġisku kien responsabbli mill-għażla ta’ 108 mill-135 kardinali li issa se jivvutaw għas-suċċessur tiegħu. 

Il-viżjoni globali tiegħu kienet partikolarment evidenti fil-ħatriet tiegħu ta’ kardinali minn pajjiżi b’popolazzjonijiet Kattoliċi ċkejkna, bħall-Mongolja u l-Marokk, mill-periferiji, bħal Tonga u Ħaiti, u minn postijiet ta’ ġlied, bħall-Myanmar, is-Sudan t’Isfel, u r-Repubblika Ċentru-Afrikana.  

It-tendenza ta’ Franġisku li jaħtar membri fil-Kulleġġ tal-Kardinali bbażati fuq istint personali, rakkomandazzjonijiet, jew konnessjonijiet fuq drawwa wieqfa wasslitu wkoll biex jgħaddi minn fuq kandidati minn sedi kardinali li ilhom għal żmien twil. Pereżempju, fl-Istati Uniti, l-Arċisqof José Gomez ta’ Los Angeles, l-eks president tal-Konferenza tal-Isqfijiet Kattoliċi tal-Istati Uniti u kap tal-akbar arċidjoċesi fl-Istati Uniti, qatt ma rċieva l-kappell aħmar. Fl-istess ħin, il-Papa Franġisku għamel lill-Isqof Robert McElroy tad-Djoċesi ta’ San Diego kardinal fl-2022. Bl-istess mod, l-Arċisqof Mario Delpini, Franġisku maħtur bħala kap tal-Arċidjoċesi ta’ Milan, l-akbar fl-Italja, kien ukoll imċaħħad b’mod evidenti mill-kardinalat.    

Imma hekk kif abbundaw suppożizzjonijiet żbaljati dwar l-intenzjoni suppost tiegħu li jabbanduna punti ewlenin tat-tagħlim tal-Knisja, kien hemm ukoll twemmin żbaljat li l-ħatriet tiegħu fil-Kulleġġ tal-Kardinali kienu progressivi b’mod uniformi. Ħafna minn Franġisku maħtura, bħal McElroy, il-Kardinal Leonardo Steiner tal-Brażil, u l-Kardinal Ġiżwita Jean-Claude Hollerich tal-Lussemburgu, huma progressivi impenjati. Fl-istess ħin, Franġisku semma diversi konservattivi magħrufa, fosthom il-Kardinal Gerhard Müller, eks prefett għall-Kongregazzjoni għad-Duttrina tal-Fidi; Il-Kardinal Karmelitan Anders Arborelius tal-Isvezja; u l-Kardinal Franġiskan Kapuċċin Fridolin Ambongo Besungu tar-Repubblika Demokratika tal-Kongo, li mexxa l-oppożizzjoni tal-isqfijiet Afrikani għal Fiducia Supplicans fl-2024.   

Dak il-bilanċ fil-ħatriet tiegħu kien rifless bl-istess mod fil-kanonizzazzjonijiet tul il-pontifikat tiegħu. Il-Papa Franġisku kkanonizza tlieta mill-predeċessuri tiegħu, Ġwanni XXIII, Pawlu VI, u Ġwanni Pawlu II. Ikkanonizza wkoll total ta’ 942 qaddis. Dawn jinkludu t-813-il  Martri ta’ Otranto ; L-Arċisqof Salvadoran Óscar Romero, kritiku kuraġġuż tal-abbużi tad-drittijiet tal-bniedem tal-gvern; il-kbir Ingliż konvertit u kardinal John Henry Newman; u Madre Tereża ta’ Calcutta. Il-ponti żied ukoll żewġ dutturi ġodda tal-Knisja: l-Armenjan San Girgor ta’ Narek u l-Knisja Missierna San Irinew ta’ Lyon. Hu sejjaħ lil Irinew bħala “duttur tal- għaqda.”  

Riforma interna

L-enfasi esterna ta’ Franġisku kienet imqabbla bi sforzi serji biex jiġu riformati l-istrutturi ta’ ġewwa tal-Knisja Kattolika biex tinħelesha għal enfasi akbar fuq il-missjoni u s-servizz. Kmieni, ħatar kunsill tal-kardinali biex jagħtih pariri dwar il-kurjali u r-riforma tal-Knisja. Il-ħidma tagħha laħqet il-qofol tagħha f’Marzu 2022 bil-promulgazzjoni ta’ kostituzzjoni appostolika ġdida għas-Santa Sede, Praedicate Evangelium ,  li ppermettiet li d-dikasteri, jew dipartimenti tal-Vatikan, ikunu mmexxija minn Kattoliċi lajċi mgħammdin u poġġiet enfasi akbar fuq l-evanġelizzazzjoni. Il-Kongregazzjoni għall-Evanġelizzazzjoni tal-Popli, li tmur għall-1622, u l-Kunsill Pontifiċju għall-Promozzjoni tal-Evanġelizzazzjoni l-Ġdida, maħluqa minn Benedittu XVI fl-2010, ġew magħquda biex jiffurmaw id-Dikasteru għall-Evanġelizzazzjoni, ippresedut direttament mill-Papa u ssostitwixxa l-pożizzjoni twila ta’ preeminenza tal-uffiċċju tad-Dikasterju tal-Vatikan Doctrine tal-Fidi tal-Vatikan.   

Franġisku indirizza xi aspetti tal-finanzi tal-Vatikan , anke hekk kif l-iskandli li kienu għaddejjin għebu dak il-progress. Il-Papa nnifsu nġibed f’każ wieħed ta’ frodi ta’ profil għoli li wassal għall-proċess u l-kundanna fl-2023 ta’ wieħed mill-eqreb kollaboraturi kardinali tiegħu, il-Kardinal Angelo Becciu, fuq allegazzjonijiet ta’ kondotta ħażina finanzjarja.  

Franġisku wettaq ukoll sensiela ta’ riformi relatati mal-pjaga tal-abbuż sesswali tal-kleru, li bdew fl-2014 bil-ħolqien tal-Kummissjoni Pontifiċja għall-Ħarsien tal-Minorenni, immexxija mill-Kardinal Seán O’Malley ta’ Boston, li kien ukoll membru tal-Kunsill tal-Kardinali tal-Papa. Franġisku sejjaħ summit globali tal-Vatikan dwar il-kwistjoni fl-2019, li ta lok għal -linji gwida ġodda tiegħu Vos Estis maħsuba biex isaħħu d-dispożizzjonijiet biex jitressqu qassisin abbużivi quddiem il-ġustizzja u jżommu lill-isqfijiet responsabbli għall-immaniġġjar tagħhom tal-allegazzjonijiet ta’ abbuż.   

Iżda l-istil ta’ governanza tal-Patri s-Santu — li ​​ħafna drabi kien jiddependi fuq li jmur bl-imsaren tiegħu minflok ma jsegwi proċeduri stabbiliti u t-tendenza li jżomm kull teħid ta’ deċiżjonijiet f’idejh — bla dubju wassal għal punti blind fir-repressjoni tiegħu dwar l-abbuż.  

“Ftit ta’ qassisin, isqfijiet u kardinali li Franġisku afda tul is-snin irriżultaw li jew ġew akkużati b’kondotta sesswali ħażina jew misjuba ħatja biha, jew li koprewha,” irrapportat il-korrispondent ta’ AP Ruma Nicole Winfield fl- 2020 . L-imġieba sesswali ħażina ta’ Theodore McCarrick sakemm l-allegazzjonijiet saru pubbliċi fl-2018. Tqajmu wkoll mistoqsijiet dwar l-għarfien ta’ Franġisku dwar il-każ tal-artist famuż tal-mużajk tal-Ġiżwiti Sloven Marko Rupnik, li kien akkużat b’kondotta sesswali ħażina, skomunikat għal żmien qasir, u finalment imkeċċi mis-Soċjetà ta’ Ġesù. Fi tmiem il-pontifikat, l-iskandlu usa’ tal-abbuż sesswali kien għadu dawwar f’diversi pajjiżi, fosthom il-Bolivja u l-Portugall.  

Il-kritika tal-immaniġġjar tiegħu tal-kriżi tal-abbuż laħqet livell ġdid ta’ severità fl-2018 meta l-Arċisqof Carlo Maria Viganò, eks nunzju tal-Istati Uniti, akkuża lill-Papa Franġisku b’negliġenza fit-trattament tal-allegazzjonijiet ta’ mġieba sesswali ħażina li kienet tinvolvi lil McCarrick u sejjaħ lill-Papa biex jirriżenja. Sal-2024, ir-retorika estrema ta’ Viganò — inkluż li sejjaħ lil Franġisku eretiku — wasslet għall-kundanna tiegħu bħala xiżmatiku mill-Vatikan.   

Papa tas-sinodalità

Wieħed mill-aktar proġetti sinifikanti tal-Papa Franġisku fit-tieni nofs tal-pontifikat tiegħu kien l-implimentazzjoni tiegħu tas-“sinodalità” fil-ħajja tal-Knisja.   

Waqt li jirrifletti l-viżjoni ekkleżjastika li kienet artikolata f’Aparecida u f’Evangelii Gaudium , Franġisku uża s-Sinodu tal-Isqfijiet biex ifassal Knisja aktar li tisma’ , “piramida maqluba” li ħadet il-poplu ta’ Alla bħala l-punt tat-tluq u għolli b’mod sinifikanti l-profil tas-Segretarjat Ġenerali tas-Sinodu taħt is-Segretarju Ġenerali tiegħu, il-Kardinal Malti Mario Grech.   

Iżda ħafna kritiċi beżgħu li l-approċċ tiegħu tbiegħed mill-viżjoni ta’ San Pawl VI ta’ Sinodu tal-Isqfijiet, jista’ jimmina l-awtorità ta’ Ruma, iwassal għal aktar konfużjoni fost il-fidili, u jiftaħ triq biex jinbidel it-tagħlim tal-Knisja f’għadd kbir ta’ oqsma.   

Sinodi li jkopru l-familja u ż-żwieġ, iż-żgħażagħ, u l-Amażonja dehru diskussjonijiet bla xkiel, b’xi mexxejja tal-Knisja talbu b’mod miftuħ bidla fid-dixxiplina tal-Knisja biex jiġu indirizzati realtajiet pastorali ġodda fuq il-post, u anke talbu li n-nisa jingħata aċċess għal forma tad-djakonat.  

L-eżortazzjoni appostolika postsinodali ta’ Franġisku 2016Amoris Laetitia (“Il-Ferħ tal-Imħabba”), wara s-Sinodi dwar il-Familja tal-2014 u tal-2015 kultant kontenzjużi, ħarġet fil-aħbarijiet għal dak li l-kritiċi raw bħala l-ħolqien ta’ kundizzjonijiet li fihom id-divorzjati u żżewġu mill-ġdid ċivilment setgħu jirċievu t-Tqarbin. Il-mexxejja tal-Knisja u d-djoċesijiet offrew interpretazzjonijiet duellanti tal-gwida pastorali tad-dokument, u s-sottomissjoni ta’ erba’ kardinali f’Settembru 2016 ta’ ħames mistoqsijiet, jew “dubia”, li talbu għal ċarezza fost “diżorjentazzjoni gravi u konfużjoni kbira,” ma ntlaqgħetx mill-Papa. Id-dubji sussegwenti mibgħuta Ruma fl-2023 ġew imwieġba mill-kap tad-duttrina l-ġdid ta’ Franġisku, il-Kardinal Victor Manuel Fernández, f’termini li dehru li jikkonfermaw l-aktar interpretazzjoni wiesgħa possibbli.     

Sadanittant, xi Kattoliċi lajċi Ġermaniżi radikali, bl-appoġġ tal-biċċa l-kbira tal-Isqfijiet Ġermaniżi, sabu ispirazzjoni fl-approċċ tal-Papa u nedew il-Mixja Sinodali tagħhom stess biex jitolbu bidliet fit-tagħlim tal-Knisja dwar iċ-ċelibat saċerdotali, għaqdiet omosesswali, u ordinazzjoni tan-nisa. Minkejja li ġew imċanfar minn Franġisku bħala “elitisti”, “ma jgħinux,” u “ideoloġiċi,” il-Ġermaniżi mxew ‘il quddiem bil-proċess tagħhom u rriskjaw li jdumu.   

Fl-istess ħin, Franġisku ffaċċja diżapprovazzjoni minn xi prelati konservattivi li beżgħu li l-ambigwità duttrinali tiegħu, l-immaniġġjar tiegħu tal-kriżi tal-abbuż u d-disprezz tiegħu ta’ xi wħud fil-Knisja għall-klerikaliżmu u r-riġidità kienu qed iħawdu s-saċerdoti u s-seminaristi fidili u demoralizzanti.   

Franġisku bl-istess mod ħoloq tmewwiġ bit-trattament tiegħu tal-komunitajiet Kattoliċi mehmuża mal-Quddiesa Tradizzjonali Latina Traditionis Custodes , id-digriet tiegħu tal-2021 li jirrestrinġi ċ-ċelebrazzjoni tagħha, ixxukkjat lil dawk li jsegwu r-rit u wassal anke lil uħud mill-alleati liberali tal-Papa biex jikkaratterizzaw il-lingwaġġ sever tad-dokument u s-soppressjoni severa bħala sejħa ta’ tluq mill-isturdament ta’ sejħa ta’ smigħ synodal mill-isturdament. Oħrajn, bħall-Arċisqof Dumnikan u li ilu żmien twil fil-Vatikan, l-Arċisqof Augustine Di Noia, sostnew li l-intervent tal-Papa kien meħtieġ biex titneħħa l-idea falza li l-Quddiesa ta’ qabel il-Vatikan II hija l-liturġija vera għall-Knisja vera.  

Kontroversja immensa wkoll imdawra mad-dokument maħruġ minn Fernández fl-aħħar tal-2023, Fiducia Supplicans , li ppermetta barkiet mhux liturġiċi għal koppji tal-istess sess u koppji f’sitwazzjonijiet irregolari. Id-digriet qanqal nuqqas ta’ qbil qawwi fost l-Isqfijiet tad-dinja, bi kważi l-Isqfijiet Afrikani kollha jirrifjutaw li jimplimentaw id-digriet, u qalu f’dikjarazzjoni formali f’Jannar 2024 li “żera’ kunċetti żbaljati u inkwiet fl-imħuħ ta’ ħafna lajċi fidili, ikkonsagrati, u anke pasturi.”

Franġisku, madankollu, kien ċar ukoll b’mod konsistenti dwar oqsma ewlenin tat-tagħlim tal-Knisja. Permezz tad-digriet tal-2024 Dignitas Infinita (“Dinjità Infinita”) maħruġ mid-Dikasteru għad-Duttrina tal-Fidi, pereżempju, Franġisku tenna t-tagħlim perenni tal-Knisja dwar id-dinjità tal-persuna umana.

Mingħajr qalbhom mill-kritiċi, is-Santu Missier mexa ‘l quddiem bil-viżjoni tiegħu għal Knisja sinodali li tniedi fl-2021 proċess konsultattiv globali ta’ bosta snin, li ntemm f’żewġ “Sinodi dwar is-Sinodalità” f’Ruma f’Ottubru 2023 u Ottubru 2024.

Franġisku ħa d-deċiżjoni bla preċedent li jieqaf jikteb eżortazzjoni appostolika postsinodali fil-konklużjoni, u għażel li minflok jimplimenta direttament id-dokument finali tas-sinodu. “Dak li approvajna fid-dokument huwa biżżejjed,” iddikjara, u mmarka bidla storika fil-mod kif ir-riformi sinodali jistgħu jiġu implimentati.  

Franġisku biċ-ċar kellu l-intenzjoni li jpoġġi lill-Knisja fi triq li minnha, istituzzjonalment u anke teoloġikament, ikun diffiċli li terġa’ lura. Dan deher b’mod speċjali fl-għażla tiegħu fl-2023 ta’ ħabib tiegħu, dak iż-żmien l-Arċisqof Fernández, teologu Arġentin u ghostwriter ta’ bosta kitbiet ewlenin ta’ Franġisku, inklużi Laudato Si’ u speċjalment Amoris Laetitia , li jkun il-prefett il-ġdid tad-Dikasteru għad-Duttrina tal-Fidi u membru tal-Kulleġġ tal-Kardinali. Fl-ittra li takkumpanja l-ħatra tiegħu, Franġisku talab lill-prefett il-ġdid tiegħu “biex jivverifika li d-dokumenti tad-dikasteru tiegħek u tal-oħrajn għandhom appoġġ teoloġiku adegwat, huma koerenti mal-umus għani tat-tagħlim perenni tal-Knisja u fl-istess ħin iqisu l-maġisteru riċenti,” jiġifieri kitbiet ta’ Franġisku matul l-aħħar għaxar snin, li ħafna minnhom għen biex jiktbu Fernández stess.   

‘Bil-bibien dejjem miftuħin beraħ’

Saħħet il-Papa Franġisku naqset fl-aħħar snin tiegħu minħabba diversi sfidi mediċi, fosthom xjatika, problemi respiratorji, ħsara fil-ligamenti fl-irkopptejn, u żewġ attakki ta’ kirurġiji intestinali. Kwistjonijiet ta’ mobilità ġegħluh jibda juża siġġu tar-roti fl-2022. Xorta waħda, baqa’ attiv b’mod impressjonanti kważi sal-aħħar nett, żamm skeda impenjattiva ta’ udjenzi u vjaġġar, anke waqt li jimmodera l-pass tiegħu fl-aħħar xhur tiegħu.

Ħafna madwar id-dinja se jżommu xbihat ħaj ta’ Franġisku jħaddan lill-ifqar u l-aktar milquta, champion tal-ħniena u l-akkumpanjament. Fil-lejl tal-elezzjoni tiegħu ddikjara li kien ġie minn truf l-art. Fil-pontifikat mhux mistenni u ta’ spiss mhux apprezzat tiegħu, hu laħaq sa truf id-dinja biex jiddikjara post ta’ merħba għal kulħadd, “todos, todos, todos.” 

“Il-Knisja hi msejħa biex tkun id-dar tal-Missier,” kiteb f’Evangelii Gaudium , “bil-bibien dejjem miftuħin beraħ. Sinjal konkret ta’ tali ftuħ huwa li l-bibien tal-knisja tagħna għandhom ikunu dejjem miftuħa, biex jekk xi ħadd, imqanqal mill-Ispirtu, jiġi hemm ifittex lil Alla, ma jsibx bieb magħluq.”

Fl-24 ta’ Diċembru 2024, bħala l-ewwel “pellegrin tat-tama,” fetaħ il-Bieb Imqaddes tal-Bażilika ta’ San Pietru, u inawgura s-Sena tal-Ġublew 2025. F’ewwel storiku, huwa fetaħ ukoll Bieb Imqaddes fil-ħabs ta’ Rebibbia ta’ Ruma, u wera l-impenn kontinwu tiegħu lejn dawk fil-marġini tas-soċjetà.

L-aħħar sfida medika tal-pontifika kienet attakk ta’ pnewmonja li wasslet għal rikoverazzjoni twila fl-isptar kmieni fl-2025 li fl-aħħar mill-aħħar qatt ma rkupra. L-aħħar dehra pubblika tiegħu kienet nhar Ħadd il-Għid, fejn ħa sehem fl-urbi et orbi tradizzjonali. Tħabat biex ikun qrib il-Knisja u n-nies tagħha sal-aħħar, imbotta biex ikun preżenti għad-dinja fil-fraġilità tiegħu. 

Il-Papa Franġisku miet nhar it-Tnejn tal-Għid, 21 ta’ April, fl-appartament tiegħu f’Casa Santa Marta.

Il-mewt tal-Papa tħalli l-proġett massiv tas-sinodalità u r-riformi kurjali mhux mitmuma. Issa jaqa’ f’idejn il-kardinali li jagħżlu suċċessur li jiddeċiedi kif jew jekk imexxix l-aġenda ta’ Franġisku ‘l quddiem. Huwa jħallas komunità Kattolika polarizzata mhedda mill-kriżijiet tal-modernità u r-relattiviżmu. Xorta waħda, il-viżjoni tiegħu għal Knisja tal-periferiji li tisma’ u timxi mat-tbatija bil-ħniena bla dubju tfixkel l-istatus quo u nieda proċess li se jkompli jħallu impatt fuq il-Kattoliċiżmu globali ħafna wara li jkun mistrieħ.

Traduzzjoni mħejjija u adattata minn Lara Zammit għal tbissima.mt. It-test oriġinali bl-Ingliż jappartjeni lill-Catholic News Agency. Ritratti kollha via Catholic News Agency Access for Editors.