Lara Zammit | tbissima.mt
Il-Papa Franġisku miet nhar it-Tnejn, 21 ta’ April fl-età ta’ 88, jum wara li f’Ħadd il-Għid għamel dehra tant mistennija fi Pjazza San Pietru, qal il-Vatikan fi stqarrija.
Il-Papa, li dam fil-kariga għal tnax-il sena mill-2013, miet xahar wara li ħa infezzjoni fis-sider li żviluppat fi pnewmonja fiż-żewġ pulmuni tiegħu.
Kien Papa maħbub li ħalla mpatt kbir fuq id-dinja waqt il-kariga tiegħu. Huwa kien il-266 Papa tal-Knisja Kattolika.
Imwieled f’Buenos Aires fis-17 ta’ Diċembru 1936, Jorge Mario Bergoglio huwa wieħed minn ħames ulied. Il-ġenituri tiegħu emigrew lejn l-Arġentina mill-Italja. Missieru, li kien ta’ nazzjonalità Taljana, kien ħaddiem fuq il-ferroviji u ommu kienet mara tad-dar.
Qabel daħal is-seminarju, Jorge Mario Bergoglio studja l-kimika u ggradwa bħala inġinier tal-kimika. Bergoglio huwa patri Ġiżwita. Għallem il-letteratura u l-psikoloġija fi Buenos Aires. Ġie ordnat saċerdot fit-13 ta’ Diċembru, 1969, fl-età ta’ 33 sena.
Fl-1992, il-Papa Ġwanni Pawlu II ħatru Isqof titulari ta’ Auca. Fl-1997, inħatar Arċisqof ta’ Buenos Aires u sar Kardinal fl-2001. Huwa membru tal-Kunsill Pontifiċju għall-familja u tal-Kummissjoni Pontifiċja għall-Amerikan Latina. Hu wkoll l-awtur ta’ numru ta’ kotba.
Għalkemm ma kienx qed jissemma bħala wieħed mill-kardinali ‘papabli’ fil-bidu tal-konklavi, lura fl-2005 kien wieħed mil-kandidati ewlenin biex jilħaq Papa. Tmien snin wara, Franċescu kien l-ewwel Papa mill-Amerika Latina.
Jagħżel l-isem ‘Franġisku’
Meta Jorge Bergoglio ħareġ għall-ewwel darba fuq il-gallarija ċentrali tal-Bażilika ta’ San Pietru ta lid-dinja tislima sempliċi u tbissima. Qal li ismu se jkun Franġisku.
Wara l-introduzzjoni u t-talb tiegħu għall-Papa Emeritu Benedittu, u qabel il-barka papali tiegħu stess, talab lid-dinja titlob għalih. Din kienet umiltà denja tal-isem Franġisku u biss l-ewwel waħda minn serje twila ta’ stqarrijiet sempliċi iżda b’saħħithom li kienu se jkomplu jagħtu eżempju kbir lilna lkoll.
Żjara Lampedusa
L-ewwel vjaġġ tal-Papa barra minn Ruma kien lejn il-gżira Taljana ta’ Lampedusa, li tinsab 70 mil mill-kosta tal-Afrika fil-Baħar Mediterran. Il-vjaġġ, f’Lulju 2013, kellu ton mdejjaq hekk kif il-Papa poġġa kuruna fil-Baħar Mediterran biex jonora l-eluf ta’ migranti li kienu mietu fil-vjaġġ perikoluż lejn l-Ewropa.
Il-papat ta’ Franġisku ġie definit mill-kapaċità tiegħu li jiffoka l-attenzjoni globali fuq il-qagħda mwiegħra ta’ immigranti, refuġjati u vittmi tat-traffikar , speċjalment dawk li qed jippruvaw jaħarbu mill-persekuzzjoni u mill-inkwiet ekonomiku.
“F’din id-dinja tal-globalizzazzjoni, waqgħu f’indifferenza globalizzata. Drajna t-tbatija tal-oħrajn; ‘Ma taffettwax lili; ma tikkonċernax lili; mhux affari tiegħi,’” qal Francis.
Bl-għadd ta’ refuġjati madwar id-dinja fl- ogħla livelli storiċi, saħansitra jaqbeż l-ispostamenti kkawżati mit-Tieni Gwerra Dinjija, u pajjiżi madwar id-dinja qed jitħabtu biex jindirizzaw il-kriżi, l-eżempju tal-Papa Franġisku jibqa’ profetiku.
‘Min jien biex niġġudika?’
Meta kellu mistoqsija dwar qassisin omosesswali minn ġurnalista fi vjaġġ lura Ruma fl-2013, Franġisku wieġeb, “Jekk xi ħadd huwa omosesswali u jfittex lill-Mulej u għandu rieda tajba, jien min jien biex niġġudika?”
Dawn il-kliem sempliċi xxukkjaw lid-dinja.
Franġisku ma kienx qed joħloq tagħlim ġdid, fil-fatt, meta aktar tard ġie mistoqsi dwar id-dikjarazzjoni tiegħu afferma: “Kont qed nipparafrażi bl-amment il-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika fejn jgħid li n-nies għandhom jiġu trattati b’delikatezza u mhux emarġinati.”
Dak li għamel, madankollu, kien ibiddel it-ton tal-konversazzjoni dwar l-omosesswalità u l-Knisja Kattolika. Minflok tkellem dwar “id-diżordni,” il-Papa Franġisku tkellem dwar il-kompassjoni.
Il-Papa Franġisku f’Malta
Il-Papa Franġisku żar Malta f’April 2022 għal żjara ta’ jumejn. Mal-wasla tiegħu fir-Repubblika ta’ Malta nhar is-Sibt, il-Papa Franġisku ħeġġeġ lill-awtoritajiet tal-gvern lokali biex jipproteġu l-ħajja u appella lill-komunità internazzjonali biex taħdem għall-paċi f’nofs il-gwerra, li qal li “ħatt bil-qawwa fuq il-ħajja ta’ ħafna nies u affettwatna lkoll”.
“Malta, li tiddi b’mod brillanti fil-qalba tal-Mediterran, tista’ sservi ta’ ispirazzjoni għalina, għax hu urġenti li nġibu lura s-sbuħija ta’ wiċċ umanità mċappsa mill-gwerra,” qal il-Papa Franġisku fil-Palazz tal-Gran Mastru fil-Belt Valletta fit-2 ta’ April, 2022.
Il-Papa Franġisku qal lill-Kattoliċi f’Malta li meta joffru karità lill-migranti u r-refuġjati li jaslu fuq xtuthom, ikunu qed jaqdu lil Kristu nnifsu.
Waqt li kien qed jitkellem barra mis-santwarju nazzjonali ta’ Malta ddedikat lil Marija Bambina fit-2 ta’ April, il-Papa qal li l-Kattoliċi “ma jistgħux biss jilqgħu lil xulxin, fil-kenn tal-knejjes sbieħ tagħna, filwaqt li barra tant ħutna jbatu u huma msallab bl-uġigħ, il-faqar u l-vjolenza.”
“Tiegħek hija pożizzjoni ġeografika kruċjali, li tħares lejn il-Mediterran; inti bħal kalamita u port tas-salvazzjoni għal nies miġbuda mit-tempesti tal-ħajja li, għal diversi raġunijiet, jinżlu fi xtutkom,” qal il-Papa Franġisku fil-Bażilika tas-Santwarju Nazzjonali tal-Verġni Mbierka Ta’ Pinu.
Waqt li kien qed jitkellem quddiem folla ta’ eluf ta’ nies, il-Papa ħeġġeġ lill-Kattoliċi Maltin biex ikunu “xhieda bla heda” tal-ħniena t’Alla f’Quddiesa fil-beraħ fl-akbar pjazza pubblika fil-kapitali, il-Belt Valletta, fit-3 ta’ April.
Il-Papa Franġisku saħaq li Alla dejjem jaħfer u jipprovdi ċans għal bidu ġdid lil dawk li jersqu lejn il-ħniena tiegħu.
Il-Ferħ tal-Evanġelju – Evangelii Gaudium
L-ewwel dokument ewlieni tal-Papa Franġisku, l-eżortazzjoni appostolika, “Il-Ferħ tal-Evanġelju,” tat it-ton għall-papat tiegħu. Franġisku jfakkarna fil-mandat ta’ Ġesù li “Mur, u agħmlu dixxipli mill-ġnus kollha…” (Mt 28:19). Franġisku jenfasizza li aħna knisja missjunarja u li l-akbar attività evanġelika hi li ngħixu l-evanġelju bil-ferħ u l-entużjażmu.
Huwa minn dan id-dokument li nirċievu l-linja issa famuża li r-rgħajja jridu jieħdu r-“riħa tan-nagħaġ” – iħeġġu lill-ħaddiema pastorali kollha biex jisimgħu u joqogħdu ma’ dawk li jfittxu li jaqduhom.
“Amoris Laetitia” u s-Sinodu dwar il-Familja
Fl-eżortazzjoni appostolika tiegħu “Amoris Laetitia,” jew “Il-Ferħ tal-Imħabba,” Franġisku sejjaħ għal rikonoxximent akbar tal-kumplessità tal-ħajja tal-familja, u ħalla l-bieb miftuħ biex il-Kattoliċi divorzjati u miżżewġin mill-ġdid jirċievu l-Ewkaristija.
Is-sezzjoni dwar id-divorzju u ż-żwieġ mill-ġdid kienet iffurmata minn perjodu estiż ta’ dixxerniment li kien jinkludi żewġ sinodi ta’ profil għoli fl-2014 u l-2015.
Il-proċess kien imħawwad kultant, iżda l-osservaturi faħħru lill-Papa talli ħeġġeġ biex issir diskussjoni sinċiera u trasparenti. Il-wirt ta’ “Amoris Laetitia” għadu qed jiġi diskuss, b’xi kardinali jiddubitaw pubblikament xi wħud mit-tagħlim tagħha, filwaqt li ħafna prelati u teoloġi oħra ta’ grad għoli ddefendewha .
Laudato Si’: Nieħdu ħsieb id-Dar Komuni Tagħna
It-tieni enċiklika ta’ Franġisku kienet mistennija toffri l-pożizzjoni tal-knisja dwar id-dibattitu dwar it-tibdil fil-klima, iżda għamlet ħafna iktar minn hekk.
F’Laudato Si’ il-Papa kkritika l-konsumiżmu, iddiskuta l-effetti tat-tibdil fil-klima fuq il-foqra u bbaża l-argument tiegħu fil-fond fil-Bibbja u t-tradizzjoni tal-knisja. L-enċiklika, ippubblikata fit-18 ta’ Ġunju 2015, żiedet uffiċjalment it-tagħlim dwar l-ambjent mal-korp tat-Tagħlim Soċjali Kattoliku.
Fuq il-Fraternità u l-Ħbiberija Soċjali” – Fratelli Tutti
Fil-festa ta’ San Franġisk t’Assisi fl-2020, il-Papa Franġisku ħareġ it-tielet ittra enċiklika tal-papat tiegħu. Fratelli Tutti tagħti ħarsa importanti lejn it-tagħlim soċjali ta’ Franġisku. Fi żmien li lkoll konna qed nidraw is-separazzjoni u t-tbegħid soċjali minħabba l-pandemija tal-COVID-19, Franġisku fakkarna fil-konnessjonijiet li naqsmu bħala aħwa.
L-enċiklika tartikola sejħa għall-persuni umani kollha biex jagħrfu u jgħixu l-fraternità komuni tagħna. Tibda b’konsiderazzjoni ta’ dak li qed iżżomm lill-umanità lura mill-iżvilupp tal-fraternità universali u timxi għal espressjoni ta’ tama li l-paċi u l-għaqda jinkisbu permezz tad-djalogu fost il-popli ta’ fidi.
Papa li jmiss il-qlub
Fl-2018, il-Papa Franġisku kellu laqgħa emozzjonali mat-tfal mill-periferiji ta’ Ruma.
Fil-parroċċa ta’ San Pawl tas-Salib fil-15 ta’ April 2018, tifel jismu Emanuele resaq lejn il-mikrofonu biex jagħmel mistoqsija lil Papa. Imma ffriża bil-biża’ u ma setax ikompli.
Mons. Leonardo Sapienza ħeġġeġ lit-tifel, iżda baqa’ jgħid, “Ma nistax”.
“Ejja, ejja għandi, Emanuele,” qal il-Papa. “Ejja u saqsini f’widinti.”
Ras ibras, il-Papa u t-tifel tkellmu privatament qabel Emanuele reġa’ lura f’postu.
“Kieku lkoll nistgħu nibku bħal Emanuele meta jkollna uġigħ f’qalbna bħal m’għandu hu,” qal il-Papa lit-tfal. “Kien qed jibki għal missieru u kellu l-kuraġġ jagħmel dan quddiemna għax f’qalbu hemm l-imħabba għal missieru”.
Franġisku qal li kien staqsa lil Emanuele jekk jistax jaqsam il-mistoqsija tat-tifel u t-tifel qabel. “‘Ftit ilu missieri miet. Ma kienx jemmen, imma kellu l-erba’ wliedu mgħammdin. Kien raġel tajjeb. Il-papà jinsab fis-sema?'”
“Kemm hu sabiħ li tisma’ iben jgħid hekk fuq missieru: ‘Kien tajjeb’,” qal il-Papa lit-tfal. “U x’xhud sabiħ ta’ iben li wiret il-qawwa ta’ missieru, li kellu l-kuraġġ jibki quddiemna lkoll. Jekk dak ir-raġel kien kapaċi jagħmel lil uliedu hekk, allura veru, kien raġel tajjeb. Kien raġel tajjeb.
“Dak ir-raġel ma kellux id-don tal-fidi, ma kienx jemmen, imma kellu lil uliedu mgħammdin. Kellu qalbu tajba,” qal Franġisku.
“Alla hu dak li jgħid min imur is-sema,” spjega l-Papa.
Il-pass li jmiss biex iwieġeb il-mistoqsija ta’ Emanuele, qal, ikun li wieħed jaħseb dwar kif inhu Alla u, speċjalment, x’tip ta’ qalb għandu Alla. “X’taħseb? Qalb ta’ missier. Alla għandu qalb ta’ missier. U b’papà li ma kienx jemmen, imma li għammed lil uliedu u tahom dik il-bravura, taħseb li Alla jkun jista’ jħallih ‘l bogħod minnu nnifsu?”
“Alla jabbanduna lil uliedu?” staqsa l-papa. “Jabbanduna Alla lil uliedu meta jkunu tajbin?”
It-tfal għajtu, “Le.”
“Hemm, Emanuele, dik hi t-tweġiba,” qal il-Papa lit-tifel. “Alla żgur kien kburi b’missierek, għax huwa aktar faċli bħala jemmen li tgħammed lil uliedek milli tgħammedhom meta ma tkunx temmen. Żgur li dan għoġob ħafna lil Alla.”
Franġisku ħeġġeġ lil Emanuele “tkellem ma’ missierek; itlob lil missierek.”
Hekk kif insellmu dan il-Papa tant maħbub, ejjew ngħollu ‘l qlubna ‘l fuq u nitolbu lil Alla għall-grazzja ta’ Papa ġdid li jimlina bit-tama.
Ritratti via Catholic News Agency Access for Editors