Souhail Lawand via Catholic News Agency

Kull sena fid-29 ta’ Awwissu, il-Knisja tfakkar id-dekapitazzjoni ta’ Ġwanni l-Battista, kif irrakkontat fl-ewwel tliet Evanġelji. Il-post attwali fejn mistrieħ il-qaddis jibqa’ inċert, partikolarment id-destin ta’ rasu, li saret punt fokali ta’ devozzjoni fil-Medju Evu, b’diversi siti jsostnu li għandhomha.

Illum, erba’ postijiet huma l-aktar assoċjati mar-relikwa: il-Mużew Residenz f’Munich; San Silvestro in Capite f’Ruma (il-parti ta’ fuq tal-kranju); il-Katidral ta’ Amiens fi Franza (il-parti ta’ quddiem tar-ras, mill-forehead sax-xedaq ta’ fuq, esklużi s-snien); u fl-aħħar, il-Moskea tal-Umayyad f’Damasku, is-Sirja, skont kemm it-tradizzjoni Musulmana kif ukoll dik Nisranija. Madankollu, m’hemm l-ebda evidenza konklużiva li r-ras tistrieħ f’xi wieħed minn dawn il-postijiet.

L-istorja tal-Moskea tal-Umayyad tmur lura qabel il-Kristjaneżmu. Madwar 3,000 sena ilu, kienet tempju ddedikat lil Hadad, l-alla tal-fertilità tal-Aramej u ċiviltajiet oħra tal-Qamar Fertili. Meta r-Rumani ħadu l-kontroll tas-Sirja, bnew tempju vast lil Ġove fuq is-sit fl-ewwel seklu WK. Aktar tard, taħt l-Imperatur Teodosju I, il-Kristjaneżmu kien stabbilit sew, u sa tmiem ir-raba’ seklu, parti mill-kumpless pagan ġiet konvertita f’knisja.

L-istudjużi jiddibattu jekk il-knisja nbnietx fit-taqsima tal-lbiċ tat-tempju Ruman jew direttament ġewwa ċ-Ċella (il-Qaddis tal-Qaddisin). Filwaqt li mhux ċert jekk il-knisja kinitx oriġinarjament iddedikata lil Ġwanni l-Battista, sorsi jissuġġerixxu li sa meta l-Għarab daħlu Damasku fis-sena 635, il-knisja kienet tabilħaqq imsemmija għalih u kien maħsub li fiha rasu. Ir-relikwa setgħet kienet ippreservata ġewwa jew ħdejn l-artal prinċipali.

Il-Musulmani ħallew il-knisja wieqfa għal madwar 70 sena qabel ma l-Kalifa Umayyad, al-Walid I, ordna t-twaqqigħ tagħha fis-sena 705 biex tinbena moskea grandjuża denja ta’ Damasku — dak iż-żmien il-belt kapitali tal-Kalifat. Minkejja l-oppożizzjoni Kristjana, il-proġett kompla, u l-kostruzzjoni damet madwar għaxar snin.

Skont l-istoriku tas-seklu 12 Ibn Asakir, waqt il-kostruzzjoni l-ħaddiema skoprew ir-relikwa ta’ Yahya ibn Zakariya (Ġwanni l-Battista fit-tradizzjoni Iżlamika) f’għar taħt wieħed mill-pilastri ppjanati tal-moskea. Al-Walid ordna li r-relikwa terġa’ tindifen f’postha, billi mmarka l-kolonna fuqha b’mod distint. Santwarju għal Ġwanni l-Battista ġie inkorporat aktar tard fil-moskea, dettall ikkonfermat ukoll mill-vjaġġatur Andalusjan Ibn Jubayr.

Il-Musulmani jonoraw lil Ġwanni l-Battista bħala profeta msemmi fil-Koran, meqjum għall-pjetà u l-verità tiegħu.

Traċċi Kristjani għadhom viżibbli fil-kumpless tal-moskea. Dawn jinkludu fonti tal-magħmudija li hija maħsuba li tmur lura għall-perjodu tal-knisja, riljiev tal-ġebel parzjalment meqrud fuq il-ħajt ta’ barra li xi wħud jemmnu li juri lil Kristu, u ż-żewġ torrijiet Rumani (tax-xlokk u tal-lbiċ), li setgħu darba servew bħala kampnari qabel ma saru l-Minaret ta’ Ġesù u l-Minaret ta’ Qaytbay. 

Ta’ min jinnota b’mod partikolari l-iskrizzjonijiet Kristjani Griegi fuq il-lintel tal-bieb tan-nofsinhar tal-kumpless tal-knisja Biżantina, waħda minnhom tikkwota Salm 145:13: “Is-saltna tiegħek (O Kristu) hija saltna ta’ dejjem, u d-dominju tiegħek jibqa’ matul il-ġenerazzjonijiet kollha.”

Fi żminijiet moderni, il-memorja ta’ Ġwanni l-Battista fil-Moskea tal-Umayyad tkompli tgħaqqad it-tradizzjonijiet tal-fidi. Matul iż-żjara tiegħu fis-Sirja fl-2001, il-Papa Ġwanni Pawlu II daħal fil-moskea u talab fis-santwarju tal-qaddis, u enfasizza s-sinifikat komuni tagħha kemm għall-Insara kif ukoll għall-Musulmani.