Lara Zammit
Waħda mill-isbaħ kompożizzjonijiet mużikali li qatt inkitbet, esegwita – speċjalment f’Ruma – matul il-Ġimgħa Mqaddsa, hija l-Miserere mei, Deus ta’ Gregorio Allegri, li nkitbet fl-1638 waqt il-pontifikat tal-Papa Urbanu VIII.
Il-Miserere huwa bbażat fuq Salm 51: Ikollok ħniena minni, o Alla u jitkanta speċjalment waqt ċelebrazzjonijiet u perjodi penitenzjali, bħar-Randan u l-Ġimgħa Mqaddsa.
L-innu nkiteb għal żewġ korijiet, ta’ ħames u erba’ vuċijiet rispettivament, li jalternaw il-kant u jingħaqdu biex ikantaw it-tmiem f’polifonija f’disa’ partijiet.
Allegri aktarx ikkompona melodija ċara, u ħeġġeġ lill-kor tiegħu biex iżejnuha. Dan għadda minn tradizzjoni orali, u qatt ma ġie miktub.
Meta nkitbet, il-kompożizzjoni kienet għall-użu esklussiv tal-Kappella Sistina fil-Vatikan waqt is-servizzi tal-Ġimgħa Mqaddsa.
Setgħet tinstema’ biss fil-Kappella Sistina, u saħansitra kien hemm piena ta’ skomunikazzjoni għal kull min ixerred il-kompożizzjoni lil hinn mill-ħitan tal-kappella. Minkejja dan, saru ftit kopji; pereżempju, l-Imperatur Leopoldu I tal-Awstrija kiseb waħda, għalkemm ma kinitx l-aktar kopja affidabbli.
Jingħad li l-kompożitur Wolfgang Amadeus Mozart, fl-età ta’ 14-il sena fl-1770, akkumpanja lil missieru Ruma, fejn kellu ċ-ċans jisma’ l-kompożizzjoni ta’ Allegri fil-Kappella Sistina. Skont l-istorja, li aktarx hija apokrifali, Mozart kellu bżonn jisma’ l-biċċa darba biss biex jiktibha mill-memorja.
Salm 51 bil-Latin, kantat fil-Miserere:
Miserere mei, Deus: secundum magnam misericordiam tuam.
Et secundum multitudinem miserationum tuarum, dele iniquitatem meam.
Amplius lava me ab iniquitate mea: et a peccato meo munda me.
Quoniam iniquitatem meam ego cognosco: et peccatum meum contra me est semper.
Tibi soli peccavi, et malum coram te feci: ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris.
Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum: et in peccatis concepit me mater mea.
Ecce enim veritatem dilexisti: incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi.
Asperges me hyssopo, et mundabor: lavabis me, et super nivem dealbabor.
Auditui meo dabis gaudium et laetitiam: et exsultabunt ossa humiliata.
Averte faciem tuam a peccatis meis: et omnes iniquitates meas dele.
Cor mundum crea in me, Deus: et spiritum rectum innova in visceribus meis. Ne proiicias me a facie tua: et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
Redde mihi laetitiam salutaris tui: et spiritu principali confirma me.
Docebo iniquos vias tuas: et impii ad te convertentur.
Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae: et exsultabit lingua mea justitiam tuam.
Domine, labia mea aperies: et os meum annuntiabit laudem tuam.
Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique: holocaustis non delectaberis.
Sacrificium Deo spiritus contribulatus: cor contritum, et humiliatum, Deus, non despicies.
Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion: ut aedificentur muri Ierusalem.
Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes, et holocausta: tunc imponent super altare tuum vitulos.
Traduzzjoni għall-Malti ta’ Salm 51
Ikollok ħniena minni, o Alla, fi tjubitek;
fil-kobor tal-ħniena tiegħek ħassar ħtijieti.
Aħsilni kollni mill-ħtija tiegħi; naddafni mid-dnub tiegħi.
Għax jien nagħrafhom ħtijieti; id-dnub tiegħi dejjem quddiemi.
Kontrik biss jiena dnibt, u dak li hu ħażin f’għajnejk għamilt.
Hekk jingħaraf is-sewwa tal-kelma tiegħek, u bla tebgħa jidher il-ħaqq tiegħek.
Ara, jiena ssawwart fil-ħtija, u fid-dnub nisslitni ommi.
Int li tħobb il-qalb sinċiera, għallimni l-għerf fil-fond ta’ qalbi.
Roxxni bl-ilma, u nissaffa; aħsilni, u aktar mis-silġ nibjad.
Agħmel li nisma’ l-ferħ u l-hena, biex għadmi, li int sħaqt, jithenna.
Dawwar wiċċek minn ħtijieti; ħassar ħżuniti kollha.
Oħloq fija qalb safja, o Alla, u spirtu qawwi ġedded fija.
La twarrabnix minn quddiemek; tneħħix minni l-ispirtu qaddis tiegħek.
Roddli l-hena tas-salvazzjoni tiegħek, u bi spirtu qalbieni wettaqni.
Lill-midinbin ngħallem triqatek, u l-ħatjin lejk jerġgħu lura.
Eħlisni mill-piena tal-mewt, o Alla, Alla tas-salvazzjoni tiegħi; u lsieni jfaħħar il-ġustizzja tiegħek.
Iftaħli xufftejja, Sidi, u fommi jxandar it-tifħir tiegħek.
Għax lilek ma jogħġbokx is-sagrifiċċju; noffrilek vittmi maħruqa, u ma tilqagħhomx.
Is-sagrifiċċju tiegħi, o Alla, hu l-qalb niedma; qalb maqsuma u sogħbiena ma twarrabhiex, o Alla.
Agħmel il-ġid lil Sijon fi tjubitek; erġa’ ibni l-ħitan ta’ Ġerusalemm.
Imbagħad tilqa’ bil-qalb vittmi xierqa, sagrifiċċji ta’ vittmi maħruqa u mitmuma; imbagħad joffrulek għoġiela fuq l-artal tiegħek.